Son günlerde ABD’de yasaklanması gündemde olan ve üst yöneticisi (CEO) 23 Mart’ta ABD Kongresinde tabir vermeye hazırlanan TikTok, bir kesim için Çin’in “Truva Atı” olarak nitelendirilirken, kimi kısımlar de uygulamanın ABD-Çin rekabetinde “günah keçisi” olduğunu belirtiyor.
Çin merkezli teknoloji şirketi ByteDance tarafından geliştirilen toplumsal medya platformu TikTok, dünya üzerinde 1 milyardan fazla kullanıcıya ulaşırken, “Çin’in casusluk aracı” suçlamalarını da beraberinde getirdi.
ABD’de federal hükümet, kimi eyaletler ve üniversiteler, TikTok’un resmi aygıtlara indirilmesini yasaklarken, Kongrede yasağın genişletilmesi için Biden idaresine yetki veren tasarılar da gündemde.
Tüm bu tartışmalar sürerken TikTok Üst Yöneticisi Shou Zi Chew, 23 Mart’ta ABD Kongresinde söz verecek.
TİKTOK’UN YASAKLANMAK İSTENMESİNİN ASIL NEDENİ NE?
Batı ve ABD, TikTok yasağına en büyük münasebet olarak TikTok ve ana şirketi ByteDance’in pozisyon üzere hassas kullanıcı bilgilerini, Çin hükümetine verdiğini savunuyor. Buna münasebet olarak ise Çin’de hükümetin şirketlerden data talep etme hakkı olduğuna işaret ediliyor.
Batılı ve Amerikalı siyasetçiler, Çin’in TikTok’taki içerik tekliflerini dezenformasyonu yaymakta da kullanabileceğini belirtiyor.
TikTok’un yasaklanması için ABD Kongresine sunulan yasa tasarılarının sponsoru Missouri Senatörü Josh Hawley, uygulamaya ait yaptığı açıklamada, “TikTok, Çin Komünist Partisi için bir Truva Atıdır.” nitelendirmesinde bulundu.
FBI Yöneticisi Chris Wray de Kasım 2022’de katıldığı Temsilciler Meclisi oturumunda, TikTok’un “ulusal güvenlik tehdidi” teşkil ettiğini” söyledi.
Uygulama, 3 yıldır ABD Ordusu, Donanması, Hava Kuvvetleri ve Kıyı Güvenliği ünitelerinin telefonlarında yasak. Mart ayının başında Temsilciler Meclisi Dış Bağlantılar Komitesi ABD Lideri’ne uygulamayı büsbütün kısıtlama hakkı veren bir yasa tasarısını onayladı.
Bazı uzmanlar da uygulamanın ulaştığı dataların, ABD menşeili Facebook ya da Twitter üzere uygulamalardan bir farkı bulunmadığına işaret ederek TikTok’un “günah keçisi” ilan edildiğini belirtiyor.
BİRÇOK ÜLKEDE TİKTOK ZELZELESİ YAŞANIYOR
ABD, TikTok konusunda “mahremiyet” ve “ulusal güvenlik” telaşlarını münasebet göstererek bu uygulamayı kısıtlayan birinci ülke olmayacak.
İngiltere, Kanada, Avrupa Birliği (AB) ve Yeni Zelanda, uygulamanın resmi aygıtlarda kullanılmasını yasaklarken, TikTok’u yasaklayan birinci ülke 2020’de Hindistan oldu.
Hindistan hükümeti, uygulamayı kullanıcıların datalarını Çin hükümetine aktarmakla suçladı ve Çin merkezli 59 uygulamayı yasakladı. TikTok, böylelikle dünya üzerindeki en büyük pazarlarından birini kaybetmiş oldu.
YAŞANAN BU GELİŞMELERE TİKTOK VE ÇİN NE DİYOR?
TikTok yöneticileri ise bu suçlamaları reddederek ABD’nin ve Batı’nın bunu Çin’in elini zayıflatmak için kullandığını savunuyor.
TikTok, çoklukla bu yasakları “siyasi tiyatro” olarak nitelendirerek bu bahiste uğraş harcayan siyasetçilerin, Amerikan halkını sansürlemek istediğini öne sürüyor.
TikTok’tan yapılan açıklamada, “TikTok’la ilgili rastgele bir ulusal güvenlik kaygısını ele almanın en süratli ve en eksiksiz yolu, ABD’deki Yabancı Yatırım Komitesinin kendileriyle yaklaşık 2 yıldır üzerinde çalıştığımız önerilen muahedeyi kabul etmesidir.” tabiri kullanıldı.
HERKESİN MERAK ETTİĞİ O SORU: AMERİKAN HÜKÜMETİ TİKTOK’U BÜSBÜTÜN YASAKLAYABİLİR Mİ?
Birçok uzmana nazaran, uygulamanın büsbütün yasaklanması, ülkede söz özgürlüğünü öngören Anayasa’nın 1. Ek Maddesi’ne alışılmamış.
Amerikan medyası da dahil birçok ABD merkezli kuruluş, TikTok üzerinden içerikler de üretiyor.
Stratejik ve Milletlerarası Çalışmalar Merkezi araştırmacılarından Caitlin Chin, New York Times gazetesine yaptığı açıklamada, “Demokratik hükümetlerde, hükümet, çok güçlü ve uygun münasebetler olmadan tabir özgürlüğünü öylece yasaklayamaz ve buna sahip olup olmadığımız şimdi net değil.” değerlendirmesinde bulundu.
TİKTOK YASAĞINA KARŞI ÇIKANLAR BULUNUYOR
“Fight For the Future” isimli kar hedefi gütmeyen dijital haklar kümesi, “#DontBanTikTok” kampanyasını başlatarak TikTok’a uygulanan kısıtlamaların tüm büyük teknoloji firmalarına uygulanmasını talep etti.
“Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği” isimli küme da TikTok’u yasaklamaya yönelik yasanın Amerikalıların söz özgürlüğü hakkını ihlal edeceğin belirterek yasa tasarısını protesto maksadıyla şubat sonunda Temsilciler Meclisi Dış Bağlantılar Komitesine mektup gönderdi.
Eski ABD Lideri Donald Trump, 2020’de TikTok’un Amerikalı bir şirkete devredilmesini önermiş fakat bu süreç nihayete ermedi.
Son olarak 16 Mart’ta ABD, TikTok’un sahibi ByteDance’den paylarını satmasını talep ederek aksi halde uygulamanın ülkede kullanımına yasak getirilebileceğini bildirdi.
TikTok Üst Yöneticisi Shou Zi Chew, uygulamanın ana şirketi ByteDance’i, TikTok’u satmaya zorlamanın ABD ve öbür ülkelerin ulusal güvenlik kaygılarını gidermeyeceğini tez etti.
UZMANLAR TİKTOK YASAĞIYLA İLGİLİ KANILARINI PAYLAŞTI
Amerikalı uzmanlar, TikTok yasağı ve TikTok Üst Yöneticisi’nin Kongredeki sözüne ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Washington DC merkezli “Data Innovation” isimli merkezde Siyaset Analisti olarak çalışan Gillian Diebold, ABD’nin TikTok’u yasaklamak istemesinde hem data güvenliği tasalarının hem de Çin ile rekabetin tesirli olduğunu söyledi.
Kongre üyelerinin TikTok konusunda birçok zımnî brifing yaptığına işaret eden Diebold, şu tabirleri kullandı:
“Kongre üyeleri, bu brifinglerin sonunda ortada önemli ulusal güvenlik tasaları olduğunu belirtti. Ve ne yazık ki ben de dahil Amerikan halkı olarak biz, bu ayrıntıları bilemiyoruz. Bence ortada büyük bir ulusal güvenlik tehdidi olsaydı, biliyorsunuz öteki uygulamalar da yasaklandı, Kongre şu anda ABD’deki uygulama mağazalarını bu uygulamayı çabucak kaldırmaya zorlardı.
Bunun manası, uygulamayı yasaklamak zorunda değilsiniz, mağazadan kaldırabilirsiniz. Ve biz bu türlü bir hareket görmedik. Bu durum da bizi ortada öteki bir neden olduğunu ve bu nedenin de Çin ile rekabet olabileceğini düşünmeye itiyor.”
‘ÜST YÖNETİCİ’NİN ÇOK AÇIK SÖLÜ OLACAĞINI SANMIYORUM’
ABD’nin TikTok’un paylarının satılmasını talep ettiğini anımsatan Diebold, “Bu işin iki istikameti var, birisi direkt Çin ile rekabet, başkası de şayet var ise ulusal güvenlik telaşı.” dedi.
Diebold, Twitter, Facebook üzere ABD merkezli platformlar hakkında da mahremiyet ihlallerine ait kaygılar olduğunu vurgulayarak “Bu yüzden ben ve öbür birçok kişi, bunun nedeninin çevrim içi güvenlik ya da kapalılıktan fazla bilhassa Çin olduğunu düşünüyoruz. Sahiden bununla uğraş etmek istiyorsak, ulusal mahremiyet yasamızın olması gerekiyor.” diye konuştu.
TikTok Üst Yöneticisi’nin ABD Kongresinde vereceği tabirde farklı bir şey çıkıp çıkmayacağı sorusuna Diebold, “Bence ne yazık ki çok bir şey öğrenemeyeceğiz. İşler çok süratli ilerliyor. Yasa tasarısı sunuldu ve artık Biden idaresi de açık biçimde ‘ya satış ya yasak’ diyor. Bu hususta CEO’nun çok açık kelamlı olacağını sanmıyorum. Yani çok fazla yeni bilgi vermeyecektir.” karşılığını verdi.
‘ABD VE ÖTEKİ ÜLKELER, ÇİN’İ TİKTOK ÜZERİNDEN CASUSLUK YAPARAK YAKALADI’
Stratejik ve Memleketler arası Çalışmalar Merkezi (CSIS) Lider Yardımcısı James Andrew Lewis, Çin’in TikTok üzerinden casusluk yaptığını belirterek “Ne yazık ki ABD ve diğer ülkeler, Çin’i TikTok üzerinden casusluk yaparak yakaladı. Çin’in tercih ettiği tekniklerden birisi de internet üzerinden korsanlık yapmak. Münasebetiyle Çin merkezli bir ağa bağlı her şey casusluk gereci haline gelebilir.” görüşünü paylaştı.
TikTok’un şanssızlığının Çin’in “casus balon” olayıyla birebir periyoda denk geldiğini ve insanların Çin’in casusluk operasyonlarının gücünü gördüğünü belirten Lewis, “TikTok CEO’su, Kongrenin hiçbir toplumsal medya şirketini, ki buna Twitter, Facebook, Google da dahil, bilgi topladıkları için sevmediğini fark edecek. Birtakım beşerler, bunu ‘ticari takip’ olarak nitelendiriyor. TikTok’taki sorun şu ki; buradaki izleme hedefi ticari değil, burada bir devlet takibi var.” ihtarında bulundu.
Çin’in, Çin merkezli firmalardan bilgilerini paylaşmalarını talep etme hakkı olduğuna işaret eden Lewis, “TikTok, bu istikametten öbür toplumsal medya uygulamalarından farklı. ABD’nin bu türlü bir yasası yok. ABD, gidip Facebook’a ‘bizimle bilgileri paylaşın’ diyemiyor. Bu da Çinli uygulamaları farklı kılıyor. TikTok, Facebook ya da Spotify’ın olamayacağı bir biçimde Çin için casusluk aracı olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
‘TİKTOK’U YASAKLAYAMAZSINIZ’
Lewis, TikTok’un öbür Çin menşeili uygulamalardan en kıymetli farkının, global çapta kitlesi olduğunun altını çizerek öbür Çin menşeili uygulamaların bu türlü bir kitlesi bulunmadığını vurguladı.
TikTok Üst Yöneticisi’nin, ABD Kongresindeki oturuma katılmayı kabul etmesine şaşırdığını ve bunun birkaç nedeni olduğunu söyleyen Lewis, şunları kaydetti:
“İlki; balon olayı Çin ile ilgileri zehirledi. Elbet ki bu olay abartıldı lakin artık beşerler, Çin casusluğundan eskisinden daha çok korkuyor. İkinci olarak; Kongre, mahremiyete hürmet göstermedikleri için toplumsal medya şirketlerinden nefret ediyor. Geçen yaz, büyük teknoloji firmalarının katıldığı oturumu hatırlarsanız Kongre üyeleri, CEO’lara bağırıyordu. Üçüncü olarak da kimse Çin’i sevmiyor. Bu yeterli bir fikir değil.”
Lewis, TikTok’un büsbütün yasaklanmasının Anayasa’nın 1. Ek Maddesi’yle müdafaa altına alınan söz özgürlüğü hakkına karşıt olduğunu ve bu nedenle de bunun yapılamayacağını belirterek “Finansal süreçleri yasaklayabilirsiniz, Amerikan kredi kartı kullanımını yasaklayabilirsiniz. Bu uygulamaya ziyan verebilir fakat TikTok’u yasaklayamazsınız.” dedi.