Libya’nın doğusundaki silahlı güçlerin lideri Halife Hafter, Muammer Kaddafi’nin silah arkadaşlığından ABD istihbarat örgütü CIA ile iş birliğine, Kaddafi’yi devirme gayretinden onu devirenlere karşı darbeciliğe ve artık de başşehir Trablus’u silah zoruyla ele geçirme teşebbüsüne uzanan “kariyeriyle”, ülkesinin bugün içinde bulunduğu şiddet sarmalı ve siyasi kaosun önde gelen müsebbipleri ortasında gösteriliyor.
Darbeci General Hafter, “Arap Baharı” isimli süreçte, ihtilal zıtlığıyla bilinen bölge ülkelerinden aldığı dayanakla Libya’daki geçiş periyodunu silah zoruyla akamete uğrattı.
Libya, 2019’da Hafter’in kendisine memleketler arası alanda meşruiyet sağlamak için 4 Nisan’da başşehir Trablus’a başlattığı akın nedeniyle yabancı paralı savaşçıların elinde büyük bir yıkıma uğradı.
Hafter’in ülkesinin yakın tarihinde oynadığı rollere ait öne çıkan olaylar ise şöyle sıralanıyor:
1969: KADDAFİ’NİN SİLAH ARKADAŞLIĞI
Hafter, Libya’da Batı yanlısı olarak bilinen Kral İdris’i deviren askeri darbede Kaddafi’nin ordudaki en yakın silah arkadaşlarından biri olarak öne çıktı. Hafter, daha sonra Libya ordusunda Yom Kippur ve ülkesinin Çad’a karşı savaşında komuta kademesinde misyon yaptı.
Hafter, 1987’de beraberindeki 700’e yakın adamıyla Çad’da esir alındı.
1990: KADDAFİ’YE KARŞI CIA İLE İŞ BİRLİĞİ
Çad’dan çıkarıldıktan sonra ABD tarafından Zaire’ye getirilen Hafter, Libya’ya dönmek yerine Kaddafi’nin yurt dışındaki muhaliflerine katıldı.
Yurt dışındaki muhaliflerin silahlı kanadının başına geçen Hafter, adamlarıyla ABD’de CIA’in merkezinin bulunduğu Virginia bölgesine yerleşti.
Kaddafi’ye karşı yürütülen teşebbüslerde Hafter, CIA ile yakın iş birliği yaptı.
1993’te Kaddafi’ye yapılan CIA dayanaklı başarısız suikast teşebbüsünü yönetmekle suçlanan Hafter, ülkesinde idam cezasına çarptırıldı.
Hafter, birebir biçimde 1996’da Kaddafi’ye karşı tekrar ABD takviyeli başarısız bir darbe teşebbüsünde bulundu.
2011: KADDAFİ DEVRİLDİ, HAFTER İÇİN SÜRGÜN BİTTİ
Orta Doğu ve Kuzey Afrika’yı kasıp kavuran halk ayaklanmalarının gerçekleştiği 2011’de Kaddafi idaresinin devrilmesiyle, Hafter için de sürgün yılları sona erdi ve Libya’ya döndü.
Hafter, ülkesine döndükten sonra ihtilal sonrası idarede rastgele bir üst seviye vazife alamadı.
2014: DEVRİMCİLERE KARŞI DARBE GİRİŞİMİ
Hafter, 2014’e gelindiğinde, askeri üniforması ve beraberindeki komuta kademesiyle yaptığı açıklamayla, Libya’da seçimle misyona gelen Ulusal Genel Kongre’nin lağvedildiğini ve geçiş devri için yeni bir yol haritası bulunduğunu duyurdu.
Libyalı generalin Mısır’daki Abdulfettah es-Sisi’nin izlerini taşıyan bu darbe teşebbüsü, alanda rastgele bir karşılık bulmadı. Lakin, Hafter’in yönettiği kümelerin Libya içindeki silahlı iktidar uğraşı başladı.
Hafter ayrıyeten darbe teşebbüsünün akabinde terör örgütü DEAŞ’ın denetimindeki Bingazi ve Sirte’ye operasyon başlattığını açıklayarak, kendisini “terörle çaba eden isim” olarak pazarladı ve milletlerarası dayanak istediğini duyurdu.
2015: HAFTER’İN DARBESİ TARAFTAR TOPLUYOR
Hafter’in darbe teşebbüsü sonrası ülkede Tobruk’ta Temsilciler Meclisi ve başşehir Trablus’ta Ulusal Genel Kongre olmak üzere iki meclis ortaya çıktı.
2011’deki ihtilal sırasında ülkenin doğusunda savaşan silahlı kümelerden dayanak alan Hafter, Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi tarafından Şubat 2015’te “orgeneral” rütbesine yükseltilerek “Libya Ulusal Ordusu” isimli silahlı kümenin başına “Başkomutan” olarak atandı.
Hafter, bölgedeki ihtilal aykırısı kümelerin ardında yer alan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Mısır üzere ülkelerce güçlü formda desteklendi.
2016: HAFTER’İN GÖZÜ PETROL YATAKLARINDA
Birleşmiş Milletler’in (BM) teşebbüsleriyle, 2016’da Fas’ın Suheyrat kentinde varılan “Libya Siyasi Anlaşması” uyarınca kurulan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanlık Kurulu, memleketler arası toplum tarafından Libya’nın tek legal temsilcisi olarak tanındı.
UMH Başkanlık Kurulu’nun sunduğu hükümet listeleri General Hafter’in baskıları nedeniyle Tobruk’taki Temsilciler Meclisi’nde onaylanamadı ve süreç tıkandı.
Hafter, o devir Tunus’ta bulunan UMH Başkanlık Kurulu mensuplarının Libya topraklarına girişini zorlaştırmakla kalmadı, ülke iktisadının can damarı olan ve UMH denetiminde bulunan Petrol Hilali bölgesine atak başlattı.
Yüzlerce can kaybıyla sonlanan Hafter’in Petrol Hilali atakları, tıpkı vakitte Libya’nın temel ekonomik girdisi olan petrol üretimine de büyük sekte vurdu.
Libya Kontrol Ofisi’nin paylaştığı sayılara nazaran, Libya 2013-2016 yıllarında petrol üretiminde 106 milyar dolar bedelinde kayba uğradı.
2017: HAFTER, UZLAŞMAYI KABUL EDİYOR
BAE lobisince Batı başşehirlerinde Libya’ya istikrar getirecek “güçlü lider” savıyla pazarlanan Hafter, Libya’da nüfuz sahibi olmak isteyen Rusya, Fransa ve ABD üzere ülkeler için kullanışlı bir enstrüman oldu.
Siyasi geçiş sürecinin önündeki en kıymetli pürüzlerden biri olan Hafter, baskılar sonucu 2017 yazında Fransa’nın başşehri Paris’te, UMH Başkanlık Kurulu Lideri Fayiz es-Serrac ile kameralar karşısına geçti.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un teşebbüsüyle Paris yakınlarında bir ortaya gelen Hafter ve Serrac, ateşkes ilan edilmesi ve 2018’de seçimlerin yapılması bahislerinde muahede sağlandığını bildirdi.
Ancak Hafter tarafı muahedenin hayata geçirilmesi için silahlarını bırakmadan başşehre girme kuralında diretince Libya’daki bu diyalog arayışı da sonuçsuz kaldı.
2019: HAFTER GÖZÜNÜ PETROL ZENGİNİ GÜNEY BÖLGELERİNE DİKTİ
Darbeci General Hafter, 15 Ocak 2019’da “Libya’nın toprak bütünlüğünü korumak için terör örgütleri DEAŞ ve El Kural’a karşı operasyon” üzere mazeretlerle ülkenin petrol zengini güney kentlerine taarruz başlattı.
Hafter’in güney kentlerini ele geçirmesi sonrası, başşehre yönelik taarruz kaygısı arttı.
ŞUBAT’TA MUAHEDE, NİSAN’DA BAŞŞEHRE SALDIRI
Ancak Hafter’in seçim dışında öbür hesaplar peşinde olduğunun anlaşılması çok da uzun sürmedi.
BM Libya Özel Temsilciliği’nin Libya’daki uyuşmazlığın tahlili için ortaya koyduğu memleketler arası yol haritasının bir kesimi olarak ülkedeki tüm aktörlerin iştirakiyle 14-16 Nisan’da Gadamis kentinde “Ulusal Diyalog Konferansı” düzenlenmesi bekleniyordu.
Ancak, kelam konusu konferansa günler kala, darbeci General Hafter, Libya’daki tüm diplomatik temsilcilikler ile bağımsız devlet kurumlarının bulunduğu ve ülke nüfusunun üçte ikisine konut sahipliği yapması sebebiyle olası bir seçimde kritik değer taşıyan başşehir Trablus’u ele geçirmek için 4 Nisan’da akın başlattı.
Hafter, Trablus’u 48 saat içinde ele geçireceği savıyla başlattığı taarruzların birinci günlerinde başşehir etrafındaki birçok noktada denetimi sağlasa da UMH’nin süratli refleksi ve güçlü direnişi sebebiyle Trablus düşünü gerçekleştiremedi.
Libya’da Hafter’in hücumlarını başlattığı 4 Nisan’dan bugüne kadar 200’den fazlası sivil olmak üzere 1500’e yakın insan hayatını kaybetti, yaklaşık 300 bin Libyalı ise ülke içinde yer değiştirmek zorunda kaldı.
Hafter, 12 Aralık’ta Trablus’a yönelik “Belirleyici Savaş” ismi altında yeni bir taarruz başlattı. Hafter saflarındaki, Wagner Grubu’na mensup Rus paralı askerler ve Sudanlı savaşçıların sayısının giderek arttığına ait çok sayıda haber kamuoyuna yansıdı.
– Halife Hafter, yasal idareye yaptığı darbe ve sonrasında izlediği uzlaşmaz tavır ile petrol zengini Libya’ya büyük yıkım getirdi.
– Kaddafi’nin silah arkadaşlığından, CIA danışmanlığına, darbe teşebbüsünden, başşehri silah zoruyla işgal teşebbüsüne kadar Libya’nın yakın tarihinde birçok rol üstlenen Hafter, etrafı tarafından iktidar ve güce tapan muhteris biri olarak tanımlanıyor.