Mantar dostu ve araştırmacısı Naim Güleç ile söyleşimiz devam ediyor
Mantarlar ile ağaç ve bitkiler Aşağıdudullu Escort Bayan ortasında etkileşim olduğunu belirten Naim Güleç Her mantar her yerde yetişmez Kanlıca arayacaksak çam ve köknar ormanına kara baş çörek mantarı arayacaksak meşe ormanına girmeliyiz Çayırda çimende geziyorsak söbelen içi Aşağıdudullu Escort kızıl mıh başı cinsleriyle her an karşılaşabileceğimizi bilmeliyiz diyor
Yasemin com ÖZEL
Dünyada ve Türkiye de ne kadar mantar çeşidi var Mantarların tabiata ve insanlığa yararı nedir
Kayıtlara nazaran dünyada Escort Aşağıdudullu 10 binin üzerinde makro mantar var Keşfedilmeyen binlerce makro mantar olduğu da iddia ediliyor 2 cm den küçük olan mikro mantarları da eklediğimizde bu sayı 100 bini aşıyor Kimi kaynaklara nazaran yeryüzündeki mantarların tıp sayısı bir milyonu geçiyor Muazzam bir rakam
Mantarlar bizden çok evvelce bu dünyadaydı Ne beşerler üzere nefes alıp verebilirler ne de bitkiler üzere fotosentez yapabilirler Onlar üçüncü bir cinstir Her şeyiyle farklıdırlar
Mantarlar dünya ekosistemi için vazgeçilmezdir Tabiattaki bitki ve ağaç tiplerinin çoğunluğu miseller vasıtasıyla mantarlarla bir etkileşim içerisindedir Nedir misel Kolay anlatımla miseller mantarların yer altındaki ağacıdır Yeniden kolay bir anlatımla mantarlar da misellerin meyvesidir Uygun ısı nem ve vakit bir ortaya geldiğinde mantarlar ortaya çıkar
Mantarlar yeryüzünün ve tabi yer altının saklı kahramanlarıdır Bir örnek verelim Sayıları binleri bulan çürükçül mantar cinsleri başta ağaç yaprakları kollar otlar olmak üzere yeryüzündeki tüm atıkları dönüştürerek toprak ve bitkiler için yararlı hale getirir Marketlerde satılan beyaz kültür mantarı Agaricus bisporus un bir çürükçül mantar olduğunu hatırlatalım Asalak olan mantarlar ise zayıf ağaçların kurumasını ve çürümesini hızlandırarak yeni fidanlara yer açmaktan sorumludur Bal mantarı olarak bildiğimiz Armillaria mellea tüm öz suyunu emerek hastalıklı bir ağacı birkaç yılda kurutur ki yerine yeni fidanlar büyüyebilsin Birtakım mantar cinslerinin kimi ağaçlarla mikorizal münasebeti öteki bir sözle alışverişi vardır
HER MANTAR HER AĞACIN ALTINDA OLMAZ
Her mantar miseli her ağaçla mikorizal bir etkileşimde bulunmaz Sözgelimi kanlıca mantar çeşitlerinden biri olan Lactarius deliciosus ile çam ağaçları ortasında mikorizal bağ vardır Çam ağacı olmayan yerde bu kanlıca çeşidi pek yetişmez Tekrar meşe ağacıyla bolet yahut kara baş çörek mantarı olarak bilinen Boletus aereus mantarları ortasında bir ilgi vardır
Bazen de bir bitki ile bir mantar tipi ortasında mikorizal bağ oluşur Örneğin körek mantarı olarak bilinen Pleurotus eryngii mantarı ile körek bitkisinin ortasında irtibat vardır Körek mantarı denmesinin sebebi de iddia edeceğiniz üzere bu bitkiden kaynaklanır
Bir de çayır çimenlerde yetişen mantarlar var Mıh başı dediğimiz Marasmius oreades mantarı çimenlik alanlarda daire yahut sıra halinde çıkar Çok lezzetli olan söbelen mantarı Coprinus comatus da çayır çimeni seven bir mantardır
Dolayısıyla her mantar her yerde aranmaz Her mantar her ağacın altında çıkmaz Her mantar her ormanda yetişmez Kanlıca arayacaksak çam ve köknar ormanına kara baş çörek mantarı arayacaksak meşe ormanına gireceğiz Çayırda çimende geziyorsak Coprinus Agaricus Marasmius cinsleriyle her an karşılaşabileceğimizi bilmeliyiz
AĞAÇLAR MİSEL ARACILIĞIYLA BAĞLANTI KURUYOR
Mantarlarla ilgili yapılan bilimsel çalışmalar farklı sonuçları ortaya koyuyor Sözgelimi British Columbia Üniversitesi nden Prof David Suzuki Kutsal İstikrar isimli kitabında bitki tiplerinin neredeyse yüzde doksanının mantarlarla desteklendiğini ve bir ağacın köklerinin etrafında düzinelerce mantar çeşidi bulunabileceğini belirtiyor Ağaç köklerinin etrafında bulunan misellerin topraktaki azot fosfor üzere hususların ağaçlara ulaşmasını sağlıyor Ağaçlardan gelen fotosentez eserleri de mantarları besliyor Son yıllarda yapılan araştırmalar uzak ağaçların köklerini bile birbirine bağlayan mantar ağlarıyla ağaçlar ortası kaynak transferi de yapıldığını gösteriyor İngiltere Kolombiya Üniversitesi nden Dr Suzanne Simard ise yaptığı araştırmada büyük yaşlı ağaçların tabanlarındaki mikorizal mantar ağı tıpkı cins fidanların hayatını sürdürmesi ve büyüyebilmesi için çok kıymetli role sahip olduğunu keşfediyor
Doğayı ne kadar âlâ korursak yahut ona ne kadar az ziyan verirsek başta mantarlar olmak üzere bize doğal olanı sunma konusunda her vakit cömert davranacaktır
Ülkemizin önde gelen mantarları hakkında bilgi verebilir misiniz Mantarları daha çok hangi bölgelerde aramalıyız
Lezzetli mantar tiplerinin neredeyse tamamı Türkiye de yetişiyor Beyaz trüf olarak bilinen Tuber magnatum şimdi ülkemizde bulunup kayıt altına alınmadı diye biliyorum lakin yaz türüfü ve siyah türüf olarak isimlendirdiğimiz Tuber aestivum ülkemizde bol biçimde yetişiyor Yaklaşık 5 yıl evvel trüf konusunda Türkiye nin en düzgünlerinden Ziyafet Arslan la birlikte yurt dışından getirdiği eğitimli köpeği Artur ile Polonezköy de Tuber aestivum mantarını bulmuştuk Günümüzde Türkiye nin birçok bölgesinde eğitimli köpeklerle trüf çeşitleri çıkartılıyor ve ihracat sayıları her yıl katlanarak artıyor Umarız yanlış ve vakitsiz trüf avlarıyla trüf alanlarına ziyan verilmez
İŞTE TÜRKİYE NEN EN DEĞERLİ MANTARLARI
Dünyada ticareti yapılan ve çok lezzetli olan mantarların birçoğu bizde de var
Sözgelimi farklı yörelerimizde sezar imparator yumurta ve gelin mantarı olarak isimlendirilen Amanita caesarea mantarı ülkemizde çokça bulunuyor Hem de Haziran da başlayıp Ekim ayına kadar görülebiliyor Amanita caesarea tipinin zehirli Amanita muscaria ile karıştırılma ihtimali her vakit var Birinin şapkası lameleri ve sapı turuncu oburunun şapkası benekli kırmızı lamel ve sapı beyazdır İkisinin volvası da beyazdır Bunlara dikkat edilse kâfi
Ülkemizin bir öbür bedelli mantarı Batı da daha çok morel bizde ise kuzu göbeği olarak bilinen Morchella tipleridir Morchella elata Morchella esculenta üzere cinsler bahar aylarında ülkemizde çok sık görülür ve ihracatı yapılır
Bir başka değerli küme ise Boletus tur Boletus edulis bizde çörek mantarı Boletus aerus kara baş çörek mantarı Boletus reticulatus yaz boleti Boletus pinophilus ise yaz çam boleti olarak isimlendirilir Avrupa nın porçini olarak isimlendirdiği bu mantarları Türkiye kilosu 50 liraya ihraç ediyor 5 yıldızlı otellerimiz ise Avrupa dan birebir çeşitleri 5 katı fiyata ithal ediyor Neden Muhtemelen bizim satıcılarımıza güvenmiyorlar ortaya tahminen zehirli tipleri karıştırırlar diye Yeniden dönüp dolaşıp iş sertifikalı eğitimlere geliyor İtimat oluşturabilirsek 5 yıldızlı oteller neden yurt içinden almasın ki
Ülkemizin öteki değerli tiplerini kısaca sıralamak gerekirse kokulu cincile olarak bildiğimiz Calocyeb gambosa ebişke kurt kulağı ve pırnar melkisi olarak isimlendirdiğimiz Infundibulicybe geotropa farklı yörelerde sarıkız tavuk ayağı ve horoz mantarı denilen Cantharellus cibarius civciv mantarı Cantharellus lutescens civciv ayağı olarak adlandığımız Cantharellus tubaeformis sığır lisanı ismiyle bilinen Hydnum repandum mıhbaşı olarak çayır çimenlerden toplanan Marasmius oreades içi kızıl ve çayır mantarı olarak ülkemizde tanınan Agaricus campestris ve yakın çeşitler tekrar ülkemizde çok bilinmemekle birlikte Batı da trompet bizde borozan mantarı dediğimiz Craterellus cornucopioides çeşitlerinden bahsedebiliriz Bu tiplerle ülkemizin birçok yerinde karşılaşabilirsiniz
TÜRKİYE NİN ULUSAL MANTARI KANLICA
Benim bir de Türkiye nin ulusal mantarı dediğim kanlıca mantarları var Başka sütlü ve güzel olmayan hatta sindirim problemlerine neden olan Lactarius tiplerinden ayırt etmek için halkımız 5 6 çeşit Lactarius çeşitlerinin hepsine birden kanlıca deyip başkalarını saf dışı bırakmış akla yatkın
Kanlıca tiplerinden çam kanlıcası olarak bildiğimiz Lacratius deliciosus köknar kanlıcası ismini verdiğimiz Lactarius salmonicolor kara kanlıca olarak isimlendirilen Lactarius sanguifluus ve Lactarius semisanguifluus çimen çayır kanlıcası formunda isimlendirebileceğimiz Lactarius deterrimus ülkemizde çokça yetişen çeşitlerdir Kanlıcanın birtakım yörelerdeki ismi çıntar ve melkidir Kanlıcanın sotesi turşusu çorbası yapılabilir ancak bana nazaran en lezzetli hali börektir
Vakit bulup ormana gidemiyoruz Gitsek bile mantarları tanımıyoruz korkuyoruz Marketlerde yalnızca kültüre alınanlar satılıyor Pekala bu doğal mantarlara nasıl ulaşacağız
Öncelikle vakit bulup ormana gitmenizi tavsiye ederim Mantarları inceledikçe araştırdıkça ve ormanda dolaştıkça bir yıl içinden 10 a yakın lezzetli yeni çeşitle tanışabilirsiniz
Diyelim ki gidemediniz Semt pazarlarında en fazla bulabileceğimiz mantarlar kanlıca çeşitleridir Kasımpaşa da ve Balat ta Pazar günleri kurulan Kastamonu İnebolu Köy Pazarında kanlıcanın yanı sıra mevsimine nazaran birçok çeşitle de karşılaşabilirsiniz
Pazara gelen mantarlar ortasında sığırdili mantarı kültür mantarlarının doğal ortamda yetişeni sarıkız ve tavuk ayağı dediğimiz Cantharellus cibarius mıhbaşı olarak bilinen Marasmius oreades cinslerine rastlayabilirsiniz Lakin dikkatli olunmalı çünkü tıpkı pazarda sindirim problemleri da yapan Ramaria sp yani tellice halı saçağı dede latifeli denilen tipler de var Onlardan uzak durmalısınız Ancak genel olarak çok lezzetli mantarlar pazara geliyor
İŞTE MANTAR BAKIMINDA EN VERİMLİ BÖLGELER
Mantar fobimizi yendik Dedik ki kendimi geliştireceğim Mantar seyahatine çıkacak olsak rotamızı nerelere çevirebiliriz Türkiye’deki en ülkü mantar toplama yerleri nereler
İstanbul da yahut yakın yerlerde mantar toplamaya gidebileceğiniz yerler ortasında Avrupa yakasını düşünürsek Belgrad tarafından başlayıp Çatalca Danamandıra Saray Vize Demirköy tarafını sayabiliriz Yani İstanbul dan hududa kadar olan kuzey ormanları Biraz daha aşağı inip Keşan ın güneyindeki çamlık alanlara da bakabilirsiniz Hatta boğazı geçip Çanakkale tarafına
İstanbul un Anadolu yakasında ise Ümraniye Kent ormandan başlayıp Beykoz Şile ve Ağva tarafını öneririm Bilhassa Beykoz ve Şile köyleri çok verimlidir Kayışdağı ve Aydos tarafı da es geçilmemeli Daha da ileri gitmek isteyenler için Bolu Kastamonu Sinop Giresun Trabzon dan Artvin e kadar uzanan Karadeniz çizgisini katiyetle öneririm Mantarlar bakımından çok verimli yerlerdir Tabi Uludağ ve etrafı Toroslar ın tesirindeki Ege tarafı Toroslar sınırı Amanos dağları mantarlar konusunda takip edilecek yerlerdir Elbette İç ve Doğu Anadolu tarafında da çok değerli mantar tipleri var lakin tıp sayısı ve görülme sıklığı bakımından öbür yerlere nazaran daha az verimlidir
METEOROLOJİ VE MANTAR İLİŞKİSİ
Bir mantar dostu ya da avcısı meteoroloji çok uygun takip etmeli Hatta hobisi haline gelmelidir Mantarlar uygun ısı nem ve ortamı bulduklarında ortaya çıkarlar Bir yerde mantar arayacaksanız o bölgeye son devirde yağan yağmur ölçüsünü bulutlu gün sayısını nem oranlarını gece gündüz ısı farklarını rüzgar suratlarını ve taraflarını düzgün takip etmelisiniz Bu parametreler değerli Buna o bölgenin rakımı ve ağaç yapısı ile hangi mantarın hangi mevsim hangi ortamda yetiştiği üzere kimi parametreleri de eklemelisiniz Aslında mantar toplamak rastgele yapılan bir arayış değil bilimsel bilgilerle ve müşahedelerle desteklenerek yapılan hoş bir spordur
Devam edecek
MANTAR DOSTU VE ARAŞTIRMACISI NAİM GÜLEÇ KİMDİR
1975 yılında Kastamonu da dünyaya gelen mantar dostu ve araştırmacısı Naim Güleç in mantara olan ilgisi ve merakı memleketindeki verimli toprakların mantara elverişliliğinden kaynaklanıyor Daha çocukken yaklaşık 10 mantar tipini öğrenen Naim Güleç in mantara olan ilgisi ilerleyen periyotlarda devam eder Üniversite eğitimi için geldiği İstanbul da mantarların olup olmadığını merak ederek birinci olarak Beykoz Polenezköy tarafında sarfiyat Kastamonu daki mantar cinslerini burada bulamayan Naim Güleç karşılaştığı yeni çeşitleri tanımanın peşine düşer Ormanları güzel bilen Cemal Hünerci ile karşılaşır Birlikte yıllar sürecek keşfe koyulurlar Vakitle mantara ilgi duyan onlarca dost da edinir İstanbul dan Erzincan yaylalarına Uludağ dan Amanos dağlarına kadar birçok bölgede araştırma yapar Çocukluğunda başlayan ve İstanbul da 15 yılı bulan bilgi birikim ve tecrübesinin bir sonucu olarak bine yakın çeşitle tanışır tanımlar ve yeni çeşitlerin Türkiye literatürüne kazandırılması için efor harcar Yeni tipleri keşfederken 178 mantar tipinin tadına da bakar